Samenwerken

Bokaal met deksel, vervaardigd voor het echtpaar Johan van Borssele van der Hoge en Anna Margaretha Elisabeth Coninck, goud, 25,5 x 9,9 cm diameter, Amsterdam 1754, door Louis en Philippe Metayer, Rijksmuseum, inv. BK-1981-51

We weten dat in het tweede kwart van de achttiende eeuw in Amsterdam een aanzienlijke groep goudsmeden werkte, en hoewel maar weinig van hun werk bewaard gebleven is, is duidelijk dat zij onderdeel uitmaakten van een internationaal netwerk dat zich tot in Londen en Parijs uitstrekte. Tot de belangrijkste kunstenaars behoorden de in Rouen geboren gebroeders Metayer, de drijver Philippe (in Amsterdam 1725-1763) en de goudsmid Louis (in Amsterdam 1730-1774), die ook het hoogtepunt in rococo van het Rijksmuseum vervaardigden; de familiebokaal van het Zeeuwse echtpaar Van Borssele-Coninck uit 1754. Soms bestelde Philippe ontwerpen bij de schilder/tekenaar Lucien Fabritius Dubourg (Amsterdam 1693-1775), maar het is zelden mogelijk om een ontwerp overtuigend met een realisatie daarvan in goud te verbinden.

Repetitiehorloge, goud, diameter 5,8 cm, het werk door Andries Vermeulen, de binnenkast Amsterdam 1734, toegeschreven aan Pierre Daniël Bellanger, de overkast 1735, door Louis en Philippe Metayer, Rijksmuseum, geschenk van mevrouw  E.H. Slothouwer-de Graaff, inv. BK-2016-100

Esther voor Ahasveros, inkt op papier, 11,7 x 11,7 cm, Louis Fabritius Dubourg, Amsterdam 1733, Rijksmuseum, RP-T-1983-351

Dit horloge is een uitzondering op die regel omdat de voorstelling, Esther voor Ahasveros, direct kan worden verbonden met een ontwerptekening in de collectie van het Rijksmuseum. Dubourg werd op 2 september 1733 voor deze tekening door Philippe Metayer betaald, en de realisatie van het ontwerp in goud is niet lang daarna, tussen 30 november 1733 en 30 november 1734, door het atelier van de gebroeders Metayer gerealiseerd. De verhouding tussen de schilder en de drijver blijkt uit de wijzigingen die de laatste doorvoerde; waar de figuren en de onderlinge interactie exact zijn gebaseerd op het ontwerp van Dubourg, verving Metayer de stijf classicistische architectuur van de schilder voor een veel modernere en beweeglijkere versie van eigen vinding.

De uurwerkmaker die de werkzaamheden van de verschillende kunstenaars coördineerde, was Andries Vermeulen (1680-1752). Hij was één van de belangrijkste horlogemakers van Amsterdam, en het is bekend dat hij bijzondere aandacht besteedde aan de kasten van de uurwerken die hij verkocht. Eén van de hoogtepunten is het staande horloge met de schildpad en metaal versierde kast in het Rijksmuseum. Daarnaast zijn er enkele horloges met gedreven scènes in goud bekend, waarvan dit exemplaar één van de allermooiste is.
Voor klassieke kunsthistorici, gespecialiseerd en getraind in de beeldende kunsten, is het misschien moeilijk aanvaardbaar dat op andere vakgebieden het idee van de autonome kunstenaar meestal niet relevant is. In de edelsmeedkunst gaat het juist om het samenspel van de verschillende specialisten dat bij hoge uitzondering hier precies te volgen is.